اولین جلسه  کمیته استقرار نظام مراقبت از خون (هموویژلانس) در دفتر معاون محترم درمان دانشگاه  برگزار گردید.

با عنایت به نامه 11601/400 /د مورخ 20/12/1390 معاون محترم درمان وزارت بهداشت و درمان مبنی بر آموزش و اجرای نظام مراقبت از خون (هموویژلانس) این کمیته در این معاونت شروع به کار نمود.

 

نظام مراقبت از خون (haemovigilance)

  اهمیت نظام مراقبت از خون (هموویژلانس) در زمستان 1386 در شورای عالی سازمان انتقال خون ایران پیشنهاد و به تصویب رسید .فرآیند مراقبت از خون( هموویژلانس) از چهار فرآیند مهم تشکیل شده است :

•درخواست خون و فرآورده های خونی توسط پزشکان و مراکز درمانی

•نگهداری آنها در بانک خون بیمارستان ها

•انجام آزمایشات سازگاری قبل از تزریق

•نظارت بر فرآیند تزریق و عوارض پس از تزریق (مهم ترین مورد)

 تعریف نظام مراقبت از خون ( هموویژلانس) ‌:

به فعالیت هایی اطلاق می شود که در کل زنجیره انتقال خون (از زمان جمع آوری خون تا زمان تزریق آن به گیرنده) به منظور جمع آوری و ارزیابی اطلاعات مربوط به وقوع عوارض ناخواسته احتمالی ناشی از تزریق خون و فرآورده های آن در افراد گیرنده انجام شده تا در صورت امکان مانع از بروز مجدد آنها شود.

در ایران تا کنون هیچگونه سیستم سازمان یافته ای در این باره وجود نداشته است و به همین علت اطلاعات و آمار دقیقی درباره میزان وقوع ترانسفوزیون و میزان بروز رویدادها و واکنش های ناخواسته ناشی از انتقال خون وجود ندارد.

برقراری سیستم مراقبت از خون (هموویژلانس)

1-   هدایت و ارتقای فرآیند تزریق خون در بیمارستان ها به کمک آموزش های داده شده که در نتیجه می تواند فرآیند تزریق را بتدریج به حالت استاندارد خود نزدیک نموده و مانع از اتلاف فرآورده های خون به دلیل عدم آگاهی از شیوه نگهداری آنها و عدم آگاهی از نحوه تزریق خون صحیح، شود.

2-   ارتقا سلامت بیماران به دلیل افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان در رابطه با نحوه تزریق استاندارد خون و مدیریت صحیح عوارض احتمالی تزریق خون.

3-   گردآوری و تجزیه و تحلیل داده های مربوط به عوارض ناخواسته تزریق خون و اعلام خطر به منظور تصحیح و اخذ اقدامات اصلاحی لازم و مناسب برای جلوگیری از وقوع مجدد آن ها

4-   گزارش عوارض ناشی از تزریق خون به صورت سیستماتیک از کلیه مراکز درمانی و جمع آوری در واحد هموویژلانس سازمان انتقال خون به جهت جلوگیری از پراکندگی در امر گزارش دهی و داشتن امار صحیح از میزان بروز عوارض.

5-   مستند سازی موارد تزریق خون در یک بیمارستان و بررسی مقایسه ای آن در سال های متوالی به کمک فرم های طراحی شده. به منظور ارزیابی میزان تزریق خون در کل کشور، میزان تزریق های خون بدون عارضه، میزان تزریق های همراه با عارضه و مشخص نمودن میزان بروز هر عارضه.

6-  استفاده از یک فرم استاندارد در تمام مراکز درمانی جهت درخواست خون و فرآورده های خونی که منجر به تجویز صحیح و جلوگیری از مصرف نابجای فرآورده و به عبارت بهتر مصرف بهینه خون می شود

7-   تهیه دستورالعمل های مرتبط با استانداردهای تزریق خون در سطح بیمارستان و یا در سطح کشور به منظور آموزش مداوم و علمی پرستاران و پزشکان درگیر در امر تزریق خون.

نحوه اجرا:

ابتدا قبل از دادن آموزشهای لازم، چک لیست جهت ارزیابی وضعیت تزریق خون در چند بخش پرمصرف بیمارستان تکمیل می‌شود. سپس پس از انجام آموزش های مربوطه، این چک لیست مجددا در همان بخش ها جهت بررسی اثربخش بودن آموزش ها تکمیل می شود. حتی الامکان سعی میشود کل پرستاران دخیل در امر تزریق خون و پزشکانی که به صورت ثابت در سه شیفت کاری صبح، عصر و شب در بیمارستان حضور ثابت دارند، آموزشهای لازم را دریافت نمایند تا در مواقع بروز عوارض حاد مرتبط با تزریق خون، بتوانند آن عارضه را مدیریت نموده و در عین حال رابط آن بیمارستان و دفتر هموویژلانس ستاد مرکزی انتقال خون باشند. سپس از گروه های هدف در دو مرحله یکبار بالافاصله قبل از دادن آموزش ها و نوبت دوم بعد از اتمام آموزش ها (جهت بررسی اثربخش بودن دوره آموزشی) آزمون به عمل آمده و به کسانیکه این دوره را با موفقیت گذرانده اند، گواهی از سوی سازمان اعطا می شود. در این خصوص در بخش ایمونو هماتولوژی سازمان انتقال خون ایران، آموزشهای عملی لازم نیز به پرسنل بانک خون بیمارستان ها داده شده و به کسانیکه این دوره را با موفقیت گذرانده اند گواهی از سوی سازمان اعطا می شود.

در مرحله بعدی فرم ها توسط پرستاران و پزشکان آموزش دیده تکمیل می شود و از این میان توسط پزشک هموویژلانس، تنها فرم ثبت عوارض، جهت بررسی به دفتر هموویژلانس ستاد مرکزی ارسال می شود. در طی استقرار سیستم هموویژلانس، ارزیابی و پایش توسط همکاران بخش های هموویژلانس به خصوص در ماه اول استقرار با فواصل 12-10 بار نظارت در ماه و سپس در ماه های بعدی با فواصل بیشتر انجام میشود. طبق الگوریتم اجرای سیستم هموویژلانس در بیمارستان ها، عوارض گزارش شده توسط پزشکان هموویژلانس (پزشکان آموزش دیده) از تمامی مراکز درمانی در استان های مرتبط در جلسات مربوطه بررسی و تحلیل شده و برای آن ها با توجه به ماهیت عارضه، اقدامات اصلاحی یا پیشگیرانه مناسب اتخاذ شده و بر حسب مورد به آن مرکز یا کل مراکز درمانی اعلام می شود .